برای تجارت الکترونیکی تعاریف متفاوتی ارائه شده است که اغلب آنها مبتنی بر تجارت گذشته در استفاده از تجارت الکترونیکی بوده است. در ساده ترین شکل، می توان آن را به صورت ” انجام مبادلات تجاری در یک قالب الکترونیکی ” تعریف نمود.
کمیسیون اروپایی در سال ۱۹۹۷ آن را به شکل زیر تعریف نموده است:
تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیکی داده ها، شامل متن، صدا و تصویر مبتنی می باشد.
تجارت الکترونیکی فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات ، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیکی سهام، بار نامه الکترونیکی، طرحهای تجاری، طراحی و مهندسی مشترک، منبع یابی، خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر می گیرد.
وزارت صنایع و تجارت ژاپن هم در تعریفی که از این مقوله ارائه کرده آورده است:
تجارت الکترونیکی که تا چندی قبل به تعداد معینی از شرکتها محدود بود و در حال ورود به عرصه جدید است که در آن تعداد زیادی از مصرف کنند گان در شبکه حضور دارند به علاوه محتوای آن از حیطه مبادله داده های مربوط به سفارش دادن یا قبول سفارش، فراتر رفته و فعالیتهای عمومی تجاری از قبیل تبلیغات، آگهی، مذاکرات قرارداد ها و تسویه حسابها را نیز در بر گرفته است.
تجارت الکترونیکی به معنی استفاده از کامپیوتر و شبکه های کامپیوتری برای تجارت از بازاریابی تا تحویل کالا به مشتری می باشد. به عبارت بهتر به انجام هر گونه فعالیت تجاری و بازرگانی به صورت مستقیم و از طریق شبکه جهانی اینترنت تجارت الکترونیکی اطلاق می گردد. این فعالیتها می تواند شامل خرید و فروش عمده یا خرده کالاهای فیزیکی و غیر فیزیکی ( نظیر کتاب، اتومبیل و … تا نرم افزار های کامپیوتری) و دیگر امور تجاری ( همچون مبادله کالا با کالا و برگزاری مناقصه ها و مزایده ها) باشد. با توجه به محبوبیت گسترده اینترنت دور نمای تجارت الکترونیکی به شدت تقویت شده است و از آنجا که اینترنت توانسته است موانع فیزیکی تجارت را تا سر حد امکان کاهش دهد در نتیجه کوچکترین شرکتها نیز براحتی قادرند تا به بازارهای ناشناخته در سراسر جهان راه پیدا کنند. در عین حال مصرف کنند گان نیز می توانند از شرکتهایی خرید کنند که در گذشته به آنها دسترسی نداشته اند. و بالاخره سازمانها نیز برنامه های بازاریابی محصولات خود را از طریق اینترنت به اجرا در می آورند. این برنامه ها می توانند از کوچکترین تبلیغات ساده تا ارائه بروشورهای جامع با اطلاعات و جزئیات تکمیلی فراوان را شامل شوند.
بسیاری تجارت الکترونیکی را فقط شامل مبادله پول، کالا و خدمات از طریق شبکه های الکترونیکی می دانند ( توربان۲۰۰۲ ). در حالی که برخی دیگر در اشاره به تجارت الکترونیکی آن را شامل انجام فعالیتهای تجاری از طریق شبکه های الکترونیکی دانسته اند، که با هدف نهایی یک مبادله صورت می گیرد . سوال این است که این فعالیتها چیست؟ و چه حوزه ای را شامل می شود؟ در این رابطه می توان مذاکره الکترونیکی، قرارداد الکترونیکی، تحویل الکترونیکی، و … که مجموعه فعالیتها و وظایف واحد بازرگانی سازمانهای دولتی و خصوصی است را در زمره این فعالیتهای تجاری مشمول کرد.
در این معنا انجام الکترونیکی هر یک از فعالیتهای فوق را می توان تحت عنوان تجارت الکترونیکی نامید. بنابراین پول ، کالا و خدمات اگر با واژه تجارت مورد اشاره قرار گیرد، واژه مورد نظر این پتانسیل را پیدا می کند که مجموعه دیگری از فعالیتها زا نیز شامل شود، در حالی که واژه مبادله شامل این فعالیتها نیست و فقط انجام خود بده بستان را شامل می شود.
در این تعریف نیز اگر هر کدام از فعالیتهای تجاری ( قرارداد، مذاکره، مناقصه و … ) با هدف کسب سود، کار دائم، یا امرار معاش صورت گیرد، مصداق واژه تجارت الکترونیکی خواهد بود. بنابراین می توان ارتباط این مفاهیم را به صورت زیر در نمایش شماتیک لحاظ کرد.
توربان در تعریف تجارت الکترونیکی از تعریف چوی استفاده کرده است که بر مبنای آن تجارت الکترونیکی مستلزم الکترونیکی شدن کلیه فعالیتها و عناصر تجاری نمی باشد، بلکه آن را طیفی سه بعدی می داند که از ابعاد محصول، بازیگران و فرآیندها تشکیل شده است. وی ادعا می کند که تجارت الکترونیکی کامل زمانی است که، تمامی عناصر تجارت، الکترونیکی باشد، ولی در عین حال اگر هر کدام از آنها هم تا حدی الکترونیکی شده باشد، باز هم مفهوم تجارت الکترونیکی وجود دارد. (choi et al ,1997 ).
محصولات و خدمات می توانند فیزیکی یا دیجیتالی باشند. واسطه ها و فرایندهای سازمان نیز می توانند به دو صورت فیزیکی یا دیجیتالی باشند. بنابراین هشت مکعب ( ۲ × ۲ ×۲ ) خواهیم داشت که هر کدام دارای سه بعد هستند. در تجارت سنتی تمامی این ابعاد فیزیکی و در تجارت الکترونیکی خالص، هر سه بعد دیجیتالی هستند. سایر حالات ترکیبی از ابعاد فیزیکی و دیجیتالی هستند. حتی اگر فقط یک بعد از سازمانی دیجیتالی باشد ما سازمان مورد نظر را مبتنی بر تجارت الکترونیکی می دانیم.
گرچه در این حالت تجارت الکترونیکی به شکل خالص مطرح نیست. به عنوان مثال خرید کتاب از آمازون را نمی توان تجارت الکترونیکی خالص دانست زیرا حمل کتاب از طریق شرکت فدکس و به صورت فیزیکی انجام می گیرد. اما خرید یک کتاب الکترونیکی از آمازون را می توان تجارت الکترونیکی خالص دانست زیرا انتقال کتاب هم به شکل بهنگام می باشد ( Turban et al , 2002 ).
تفاوت اساسی تجارت الکترونیکی با تجارت سنتی در نحوه تبادل اطلاعات می باشد. در تجارت سنتی اطلاعات از طریق ارتباطات چهره به چهره و یا حداکثر بوسیله تلفن و سیستم پستی انتقال پیدا می کرد ولی در تجارت الکترونیکی این فرآیند توسط شبکه های کامپیوتری صورت می پذیرد. این تفاوت باعث بوجود آمدن مشکلاتی نظیر امنیت، عدم اعتماد مشتریان و شناخت هویت واقعی افراد در اینترنت نیز گردیده است. که البته برای هر یک راه حلهایی وجود دارد ولی برای اجرای آنها نیازمند یک سری امکانات خاص می باشیم.

www.qmp.ir